Mâm cúng giao thừa không chỉ là một nghi lễ không thể thiếu mà còn là nét văn hóa sâu sắc trong ngày Tết Nguyên Đán. Với sự kỳ công của từng món ăn và tâm huyết trong việc chuẩn bị, mâm cúng không chỉ là nơi tôn vinh Tổ tiên, cảm tạ Thần linh mà còn là bản hòa ca của sự đoàn kết và hy vọng về những may mắn trong năm mới. Mỗi bàn lễ cúng giao thừa là một bức phản ánh đẹp nhất của nền văn hóa Việt Nam. Hãy cùng Tai Thong tìm hiểu chi tiết về chủ đề này qua bài viết dưới đây nhé!

1. Ý nghĩa quan trọng của lễ cúng giao thừa

Theo nghiên cứu của tác giả Minh Đường trong tác phẩm về "Nghi lễ dân gian – Nghi lễ cúng gia tiên", lễ giao thừa hay còn được biết đến là lễ trừ tịch, được coi là nghi lễ quan trọng nhất trong chuỗi sự kiện Tết Nguyên Đán. Đây là thời khắc mà các gia đình cùng tổ chức nghi lễ dâng hương diễn ra vào giờ Tý, ngay trong bước chuyển giao từ năm cũ sang giờ khởi đầu của năm mới. 

Lễ cúng giao thừa còn mang đến ý nghĩa là giúp loại bỏ mọi khía cạnh tiêu cực của năm cũ, cùng cầu nguyện, hy vọng về những điều tích cực sẽ diễn ra trong năm mới. Không chỉ vậy, lễ cúng giao thừa cũng mục đích mời gọi ông bà tổ tiên về thăm, tạo ra không khí vui tươi và hạnh phúc cho gia đình. Đây là thời điểm mà con cháu có cơ hội sum họp, tận hưởng những khoảnh khắc hạnh phúc bên nhau.

2. Mâm cỗ cúng giao thừa bên ngoài trời

Mâm cỗ giao thừa ngoài trời được tổ chức với mục đích để tiễn đưa vị thần cựu vương Hành khiển, người đảm nhận trách nhiệm bảo vệ cộng đồng và quản lý hạ giới trong năm vừa qua, đồng thời chào đón vị thần mới.

Danh sách lễ phẩm trên bàn lễ cúng giao thừa mang tính động linh, biến đổi tùy thuộc vào tình hình kinh tế và đặc điểm sản phẩm của từng vùng miền khác nhau. Tuy nhiên, vẫn cần những sản phẩm không thể thiếu như trầu cau, hoa quả, chén nước hoặc rượu bắt buộc phải chuẩn bị. Mâm cúng giao thừa ngoài trời đặc trưng với lễ chay và lễ mặn, bao gồm:

• Mâm ngũ quả, biểu tượng cho ngũ phúc "Phúc – Lộc – Thọ – Khang – Ninh"
• Xôi
• Bánh chưng
• Gà trống luộc, chấm mắm màu hồng hoặc đỏ (có những nơi sử dụng thủ lợn)
• Hoa tươi
• Trầu cau
• Rượu, nước
• 1 đĩa gạo
• 1 đĩa muối
• 5 ngọn nến
• Hương (3 hoặc 5 nén)
• Quần áo, mũ nón để cúng thần linh

3. Mâm cỗ cúng giao thừa bên trong nhà 

Mâm cúng giao thừa trong nhà thường là một nghi lễ tôn vinh Tổ tiên và lễ cúng Thổ Công, người thị trấn hạ giới trong gia đình bạn suốt năm vừa qua. Bàn cúng giao thừa trong nhà cũng giống với lễ cúng ngoài trời, khác biệt duy nhất là việc không sử dụng quần áo và mũ nón thần linh. Mâm cúng mặn với những món sau đây:

• Bánh chưng
• Giò
• Chả
• Xôi gấc (kèm theo nhiều loại xôi)
• Thịt gà
• Rượu trắng
• Mâm cúng ngọt thì bạn cần chuẩn bị các món ăn sau đây:
• Bánh kẹo
• Mứt Tết
• Hoa
• Đèn (hoặc nến)
• Hương

4. Mâm cúng giao thừa ở miền Bắc

Mâm cúng giao thừa ở miền Bắc thường được xây dựng đầy đủ các món ăn truyền thống, sắp xếp đều đặn thành 4 bát và 4 đĩa. Trong những trường hợp cỗ lớn hoặc gia đình thịnh vượng, con số này có thể nâng lên thành 6 bát, 6 đĩa hoặc thậm chí là 8 bát, 8 đĩa. Đặc điểm của mâm cúng giao thừa thường gồm những món ăn như:

• Bát móng giò hầm với măng, bát bóng nấu thập cẩm, bát mọc, bát miến nấu lòng gà.
• Đĩa thịt gà luộc, đĩa giò lụa, đĩa nem, đĩa giò xào, đĩa nộm, đĩa hành muối và đĩa bánh chưng.

5. Mâm cúng giao thừa ở miền Trung

Trong mâm cúng giao thừa ở miền Trung, không chỉ có sự xuất hiện của bánh chưng mà còn bao gồm cả bánh tét, tạo nên sự đa dạng và phong phú hơn cho mâm cúng. Bên cạnh đó, bàn cúng ngày giao thừa còn đa dạng với nhiều món ngon như:

• Đĩa dưa món
• Đĩa giò lụa
• Đĩa thịt đông
• Đĩa gà bóp rau răm
• Đĩa chả
• Đĩa thịt heo luộc
• Dưa giá
• Bát măng khô ninh
• Bát miến
• Đĩa cá chiên
• Đĩa ram

Ở một số tỉnh thành thuộc miền Trung, người dân còn ưa chuộng nhiều món đặc sản như cuốn diếp gỏi ngó sen, gỏi bao tử, bánh răng bừa, xà lách gân bò, chả tôm, nem lụi. Tất cả tạo nên một bàn lễ cúng giao thừa độc đáo, phong phú và đa dạng, làm nổi bật không khí Tết truyền thống của vùng miền này.

6. Mâm cúng giao thừa ở miền Nam

Bởi vì tính chất khí hậu nắng nóng, nên mâm cúng giao thừa ở miền Nam luôn tập trung vào những món nguội hấp dẫn. Bàn cúng giao thừa không chỉ là một tuyển chọn kỹ lưỡng của những món ăn, mà còn là một sự kết hợp tinh tế giữa truyền thống và sáng tạo, bao gồm:

• Canh măng tươi
• Canh khổ qua nhồi thịt
• Thịt kho hột vịt
• Gỏi tôm thịt
• Chả giò
• Dưa món
• Củ kiệu
• Bánh tét, trưng bày kèm theo củ cải ngâm nước mắm

Ngoài ra, những loại đồ cúng khác được bày biện cũng vô cùng phong phú theo đặc trưng cho mâm cúng miền Nam như:

• 1 đĩa trầu cau
• 1 đĩa trái cây với 5 loại quả
• 1 đĩa muối
• 1 đĩa gạo
• 3 hoặc 5 ly trà
• 1 bình hoa cúng
• Đèn dầu
• Bánh mứt với sự đa dạng phong phú tùy thuộc vào sở thích gia đình

7. Những lưu ý khi chuẩn bị mâm cúng giao thừa 

Thực hiện lễ cúng giao thừa ngoài trời là bước quan trọng trước khi chuyển sang phần cúng trong nhà, đây là một nghi thức trang trọng, nhất định không thể thiếu của mọi gia đình nếu có ý định thực hiện phong tục này vào mỗi năm. Để quy trình cúng giao thừa được diễn ra thuận lợi, bạn cần biết đến một số lưu ý dưới đây:

• Lựa chọn giờ cúng giao thừa tốt nhất là 0h, ngày 1/1 âm lịch của năm. Điều này có nghĩa là mâm cúng giao thừa cần được chuẩn bị hoàn tất trước thời gian này.
• Đặt mâm cúng ngoài trời ở hướng Bắc (cúng Thượng Đế) hoặc hướng Đông (cúng Thiên Tử là vua), tuỳ thuộc vào truyền thống gia đình.
• Chuẩn bị bài lễ cúng giao thừa một cách cẩn thận, thể hiện được sự tôn trọng và lòng thành cao cả trước những vị thần linh để những hy vọng về may mắn trong năm mới sẽ đến với bạn.
• Trang phục của người thực hiện nghi thức cúng giao thừa cần gọn gàng, tươm tất, tạo nên sự trang trọng và uy nghiêm.
• Trong khi cúng giao thừa, hạn chế tiếng ồn, nói chuyện riêng, tạo nên không khí

Trên đây là những chia sẻ xoay quanh chủ đề về mâm cúng giao thừa. Đây là một trong những hoạt động truyền thống trong ngày Tết Nguyên Đán của người Việt. Hãy thường xuyên theo dõi Tai Thong để cập nhật những tin tức và chọn cho mình được phần quà Tết chất lượng nhất nhé!

Nguồn: Sưu tầm